ΕΙΔΙΚΗ ΜΟΝΙΜΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΙΣΟΤΗΤΑΣ, ΝΕΟΛΑΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ «metoo_greece»: Μέτρα για την πρόληψη και καταπολέμηση της ηθικής και σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας στον κόσμο της εκπαίδευσης και του αθλητισμού_2021-07-13
Κείμενο Ομιλίας:
Κυρίες και κύριοι…
Το θέμα που συζητάμε σήμερα, είναι ένα μείζον πρόβλημα, που αγγίζει πολύ περισσότερες πλευρές από αυτές που φαίνονται με μια πρώτη ματιά. Έχει να κάνει με την προφύλαξη της υγείας και του ψυχικού κόσμου των αθλητών και των παιδιών μας. Είναι, λοιπόν, ένα ζήτημα, το οποίο αγγίζει τις πιο λεπτές και ευαίσθητες, θα έλεγα, χορδές της ίδιας της παιδείας και της ηθικής μας ως κοινωνικό σύνολο.
Τόσο η εκπαίδευση, όσο και ο αθλητισμός, αποτελούν μικρόκοσμο της κοινωνίας μας, αλλά και προέκταση της οικογένειας, που έτσι κι αλλιώς αποτελεί το πρώτο κοινωνικό κύτταρο. Τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα, συνεπώς, που παρατηρούνται μέσα στην κοινωνία, παρατηρούνται συχνά και μέσα στα σχολεία, και μέσα σε γυμναστήρια και προπονητικά κέντρα.
Πρέπει, κατ’ αρχήν, να δούμε το θέμα από μια γενική -νομική και ουσιαστική- σκοπιά. Και να σημειώσουμε δύο πράγματα, που αν και αυτονόητα, εν τούτοις δεν τα έχει αντιμετωπίσει μέχρι πρόσφατα επαρκώς η οργανωμένη Πολιτεία.
Πρώτον: κάθε εξαναγκασμός σεξουαλικού χαρακτήρα είναι και πρέπει να θεωρείται κι από τον νόμο εγκληματική ενέργεια! Δεύτερον: ακόμη κι αν το έγκλημα αυτό έχει από τον νόμο παραγραφεί, με την παρέλευση του χρόνου, το θύμα να μπορεί να δημοσιοποιήσει το γεγονός και να δικαιωθεί, έστω και καθυστερημένα, γι’ αυτή την επιλογή του. Οφείλουμε, επομένως, να αποβάλλουμε διά παντός τα διάφορα εμπόδια και “ταμπού” που μέχρι σήμερα λειτουργούσαν υπέρ του θύτη, και να σταθούμε νομικά και πρακτικά δίπλα στο θύμα, άσχετα με τον χρόνο που παρήλθε από την πράξη της παρενόχλησης ή της βίας.
Και θα δώσω, κυρίες και κύριοι, ένα σύντομο παράδειγμα… Πόσα παιδιά, μαθητές και μαθήτριες, που βρίσκονται στην πιο τρυφερή τους ηλικία, είναι άραγε -ψυχολογικά και κοινωνικά- έτοιμα, για να δώσουν διαστάσεις σε περιστατικά έμφυλης και σεξουαλικής βίας που υπέστησαν και να μιλήσουν γι’ αυτά; Πολλά από αυτά τα αθώα πλάσματα μπορούν και τολμούν να το κάνουν μόνο όταν ενηλικιωθούν. Άρα, δεν θα πρέπει ο νομικός μας πολιτισμός, αλλά και η ίδια η ζώσα κοινωνική μας πραγματικότητα, να προβλέπουν αυτό το κομβικής σημασίας σημείο; Επιτέλους, ας καταλάβουμε, ειδικά στον χώρο της εκπαίδευσης, ότι πρόκειται για μικρά παιδιά, των οποίων η συμπεριφορά δεν μπορεί να προβλεφθεί, ακριβώς επειδή δεν έχουν ακόμα ολοκληρώσει τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους.
Οφείλουμε, πρώτα και πάνω απ’ όλα, να προτείνουμε λύσεις. Έτσι, στον χώρο του αθλητισμού, και ειδικά στις νεώτερες ηλικίες, ένα μέτρο πρόληψης θα μπορούσε να είναι η ενισχυμένη εποπτεία. Τι θέλω να πω; Ότι χρειάζεται η τακτική παρουσία ενός επόπτη, δηλαδή ενός ειδικού επιστήμονα (ψυχολόγου και κοινωνικού λειτουργού), ο οποίος να παρακολουθεί στενά την ψυχική εξέλιξη παιδιών και αθλητών, προλαμβάνοντας το κακό. Γιατί, όλοι το ξέρουμε, ένα παιδί μπορεί να μιλήσει στον ειδικό πολλές φορές ευκολότερα, να του ανοίξει την ψυχή του, και να του πει πράγματα που ενδεχομένως να ντρέπεται ή να φοβάται να αποκαλύψει σε οποιονδήποτε άλλο: στον προπονητή του, στους γονείς του… Η ύπαρξη ενός επόπτη, λοιπόν, είναι κεντρικής σημασίας για την πρόληψη και την καταπολέμηση αυτής της μάστιγας στον χώρο ειδικά του αθλητισμού.
Ένα άλλο σημείο, πρακτικής επίσης φύσης, που θέλω να εστιάσω, είναι το εξής: Τις πιο πολλές φορές κάνουμε λόγο (και πολύ σωστά) για σεξουαλική βία και παρενόχληση από άντρα σε γυναίκα, ανήλικη ή ενήλικη, στον χώρο της εκπαίδευσης, του αθλητισμού, και αλλού. Τι γίνεται όμως, τι ακριβώς προβλέπεται, όταν για παράδειγμα αυτού του είδους η βία ασκείται από γυναίκα σε γυναίκα; Είναι μία ακόμα πολύ λεπτή παράμετρος, που λόγω της φύσης της πρέπει να εξεταστεί. Γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που θλιβερά περιστατικά παρενοχλήσεων σημειώθηκαν ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου, και μάλιστα από γυναίκα σε γυναίκα.
Μιλήσαμε πιο πριν για λύσεις, κι εκεί πρέπει να εστιάσουμε. Κυρίως σε δυο πράγματα: Στους μηχανισμούς πρόληψης και στη διαχείριση αναφορών παρενόχλησης και κακοποίησης. Επιτρέψτε μου να πω εν συντομία δυο λόγια πάνω σ’ αυτά.
Μηχανισμός πρόληψης σημαίνει πολιτικές προφύλαξης, σημαίνει προληπτικά μέτρα. Κι αυτό συνεπάγεται σωστή ενημέρωση, αλλά και σωστή εκπαίδευση των παιδιών και των αθλητών. Να γνωρίζουν, κυρίως, ότι πάντα υπάρχουν άνθρωποι που θα σπεύσουν προς βοήθειά τους, ανεξάρτητα από τον βαθμό ή το είδος της κακοποίησης που υπέστησαν.
Ακόμη, σε ό,τι αφορά τη διαχείριση παρόμοιων περιστατικών… Δεν θα πρέπει από την αρχή να άρουμε τον φόβο του παιδιού ή του αθλητή να αναφέρουν το γεγονός; Αλλά και να τους ενημερώσουμε σχετικά, μέσα από κάποιο διαδραστικό εργαλείο, όπως για παράδειγμα ένα ηλεκτρονικό εγχειρίδιο, επειδή -ξέρετε- πολλές φορές υπάρχει έλλειψη κατανόησης για το τι ακριβώς συνιστούν η παρενόχληση και η κακοποίηση. Ζωτικής σημασίας είναι η πρόληψη, κι αυτή πετυχαίνεται μέσα από τη σωστή ενημέρωση και την αποβολή αυτού που προηγουμένως αποκάλεσα “ταμπού”.
Κυρίες και κύριοι, οι μαθητές και οι αθλητές μας είναι για εμάς από τα πιο πολύτιμα στοιχεία της κοινωνικής μας ύπαρξης, ό,τι οφείλουμε να προστατέψουμε. Και κάθε τι που τους θίγει, προσβάλλει ταυτόχρονα όλους μας, την κοινωνική μας ολότητα. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να αντιμετωπίζουμε το μέγα πρόβλημα με την κακοποίηση, τη σεξουαλική βία και παρενόχληση σε χώρους που πρέπει να θεωρούνται άβατα για κάθε μορφής εγκληματική πράξη. Ως πρόβλημα του καθενός από εμάς, ως μάστιγα που κακοποιεί την ίδια την ανθρωπιά μας. Και πάνω σ’ αυτό, θα πρέπει να είμαστε αποφασισμένοι να κινηθούμε όπως περιέγραψα, αλλά και αμείλικτοι απέναντι στο κακό.
Σας ευχαριστώ.